Văn hóa dân tộc ê đê
Bạn đang xem: Văn hóa dân tộc ê đê
trường đoản cú bao đời ni nhà lâu năm Êđê đang đi tới sử thi, truyện cổ giống như những trang huyền thoại. Bên dài là một kiến trúc độc đáo, có dáng vẻ gần giống hệt như chiếc thuyền, trên rộng dưới hẹp, gợi mở về lịch sử tổ tiên bạn Êđê tự xa xưa đã từng có lần lênh đênh trên những cái thuyền đi kiếm vùng đất cư ngụ. Nhà lâu năm Êđê gồm hai phần chính: Phần đầu tiên là gian gah (còn điện thoại tư vấn là gian khách), phần vật dụng hai là gian ôk (gian ngủ) được phân tách từng buồng nhỏ cho từng cặp vợ ông xã trong mái ấm gia đình mẫu hệ. Đặc biệt, nhà dài Êđê tất cả cầu thang lên xuống gồm bảy bậc, được thiết kế từ một cây gỗ quý, phía đầu trên cầu thang chỗ tiếp giáp ranh hiên nhà được tạc hình khía cạnh trăng lưỡi liềm, bên dưới hình lưỡi liềm được tạc hai bầu vú căng tròn, tượng trưng đến uy quyền của người thiếu nữ trong gia đình theo cơ chế mẫu hệ. Dưới ngôi nhà dài tự bao đời nay đang trở thành không gian diễn xướng cồng chiêng, không gian lễ hội, không khí hát nhắc sử thi, không gian dệt thổ cẩm, không khí sinh hoạt cộng đồng, không gian hình thành và phát triển của mái ấm gia đình mẫu hệ.
 |
| Biểu diễn cồng chiêng tại tiệc tùng, lễ hội Văn hóa những dân tộc huyện Buôn Đôn. Xem thêm: Mục Đích Của Cuộc Sống - Mục Đích Của Cuộc Đời Là Gì Ảnh: Hoàng Gia |
Bến nước là phiên bản sắc văn hóa truyền thống của những buôn xóm Êđê sinh sống Tây Nguyên. Xưa kia, trước khi lập một buôn làng mạc mới, các tộc người Êđê thường cử người có uy tín (thường là bạn bà đứng đầu dòng họ) đi tìm bến nước. Bến nước tìm được phải giành được những yêu ước cơ bản: gồm nguồn nước sạch dồi dào không bao giờ cạn; có khu đất nền cao ráo bằng phẳng để lập buôn; có khu đất màu mỡ để triển khai nương rẫy; có khu rừng nguyên sinh đính với bến nước để gia công nguồn sống và làm việc cho cộng đồng; gồm khoảnh khu đất phía tây buôn làng để gia công khu công ty mồ. Ví như hội đủ những yếu tố bên trên thì bà trưởng cái họ sẽ di dời con con cháu đến vùng khu đất này để lập buôn mới. Tên buôn thường với tên fan tìm ra bến nước. Theo phong tục của tín đồ Êđê, fan tìm ra bến nước được call là công ty bến nước (Pô sạc Êa), bên cạnh đó là chủ đất, chủ buôn. Chủ bến nước mang tính gia truyền. Nếu như bà công ty bến nước khuất thì phụ nữ út (người vượt kế tài sản mái ấm gia đình mẫu hệ) cầm cố mẹ làm chủ bến nước, rồi kế tiếp cháu, chắt là chị em thuộc họ mẹ kế tục làm chủ bến nước. Theo tập quán, hằng năm sau mùa rẫy, các buôn xã Êđê thường xuyên làm vệ sinh bến nước, cố kỉnh lại máng nước và tổ chức lễ bái bến nước để tạ ơn thần linh; thông qua đó mà giáo dục nhỏ cháu về ý thức đảm bảo an toàn rừng, khu đất đai, nguồn nước.
Văn hóa truyền thống lịch sử của bạn Êđê sở hữu đậm tính mẫu mã hệ: chủ bến nước từ bao đời kế thừa tiếp nối nhau là một trong người thanh nữ đứng đầu mẫu họ; buôn có tên người thanh nữ có công tìm ra bến nước; nơi ở dài vị một người thiếu phụ (bà hoặc mẹ) cai quản; lan can nhà dài được tạc hai thai vú căng tròn, bảo hộ uy quyền của người đàn bà trong gia đình; cỗ chiêng đồng có mười cái và một chiếc trống H’gơr tượng trưng cho tất cả những người bà, khi trống H’gơr phạt lệnh thì dàn chiêng mới được diễn tấu. Mặt trống H’gơr, một đầu bịt da bé trâu cái, một đầu bịt da con trâu đực. Trong quá trình diễn xướng, nghệ nhân chỉ được đánh vào mặt trống bịt da trâu cái, còn mặt trống bịt da trâu đực chỉ được đánh báo cho biết khi trong nhà có fan qua đời. Ngẫu nhiên một nghi lễ nào, người thiếu nữ chủ gia đình và các phụ nữ trong gia đình, trong loại họ đầy đủ được mời uống rượu trước, tiếp đến mới cho nam giới. Trong quá trình làm rẫy, mỗi nhà rẫy đều sở hữu một đám rẫy “thiêng” nhằm trồng lúa nếp và lúa tẻ cần sử dụng vào bài toán cúng thần linh, tổ tiên, ông bà. Đám rẫy này cấm kỵ cấm đoán ai vào, chỉ duy nhất 1 mình bà công ty rẫy từ bỏ đốt rẫy, gieo hạt, chăm sóc và thu hoạch gửi lúa về nhà. Đặc biệt, vào hôn nhân, các chị em Êđê khi tới tuổi trăng tròn thường nhà động đi kiếm bạn đời. Sau lễ cưới chàng trai về ở bên nhà vợ. Con cái sinh ra rước họ mẹ. Việc thống trị gia đình, thống trị tài sản, phân lao động động cũng như lo việc ăn uống từng ngày và tổ chức các nghi lễ hằng năm hầu như do bạn bà, người mẹ chỉ đạo và quyết định. Người con gái út trong gia đình được quyền quá kế tài sản, thừa kế chức vụ chủ bến nước sau khi người bà, người bà mẹ qua đời.
Cồng chiêng là di sản văn hóa quý báu của đồng bào những dân tộc Tây Nguyên nói bình thường và đồng bào Êđê nói riêng. Cồng chiêng được xem là vật thiêng nhất, có giá trị nhất trong những gia đình, cái họ cùng mỗi thành viên trong cùng đồng. Dân tộc bản địa Êđê tất cả dàn chiêng đồng 10 chiếc (gọi là ching Knah) thêm với một trống H’gơr, bên cạnh đó còn có bộ ching Kram (chiêng tre) mỗi bộ gồng có 7 thanh tre được chế tác dài ngắn khác biệt theo thang âm của dàn chiêng Knah để diễn tấu trong các nghi lễ - lễ hội. Cồng chiêng đi trong cả vòng đời của mỗi bé người, từ bỏ khi chứa tiếng khóc chào đời cho đến khi trưởng thành sinh con đẻ cái và sau cùng trở về với trái đất của tổ tiên, ông bà. Nó chia sẻ nỗi bi hùng và nụ cười của mọi mái ấm gia đình trong cộng đồng. Sử thi, fan Êđê điện thoại tư vấn là klei khan (còn bao gồm trên là Khan, Ghan, Akhan). Theo ngữ điệu Êđê, klei khan là một bề ngoài kể chuyện tổng hòa hợp được thông qua ngôn ngữ hát kể. Hát nhắc sử thi là 1 trong bức tranh sinh hoạt văn hóa truyền thống cộng đồng, một nhu cầu luôn luôn phải có được trong đời sống niềm tin của bạn Êđê. Khan Ê đê được nói trong không gian nhà nhiều năm vào phần đông đêm trăng sáng; trong không gian lễ hội điện thoại tư vấn là mùa “ăn năm uống tháng”; trong không gian lễ quăng quật mả; trong không gian chòi rẫy vào mùa làm cho rẫy; trong không khí chăn thả đàn trâu bò… Đây là 1 trong những sinh hoạt văn hóa xã hội thu hút đông đảo người nghe: già trẻ, gái trai vào buôn làng; có ý nghĩa giáo dục, bồi dưỡng nhân cách, ý chí kiên cường, bất khuất tình yêu người, yêu quê nhà buôn xã cho đều thành viên trong cùng đồng. Trong các buôn buôn bản của fan Êđê hiện nay còn lưu truyền những sử thi: Dăm San, Dăm Ji, Sing Nhã, Khing Jú, Dăm Tiông, Dăm Trao-Dăm Rao, M’drông Dăm, Dăm Bhu-Dăm Bha…
